(Titsch)
Issime Ischeme
D‘héché vòm dòrf éscht 939m. Ischeme éscht de teifschtò òrtschaft òn d'éerschtò gmeind òf Walserbode ém Òbre Lystal. Äs éscht gsid vòn de zwéngherrra Vallaise, woa heinmò bsòndrége rächté kät was d'verwaltòng, stire òn s'gsetz anbelangt. Bés ém XVIII. joarhòndert éscht Ischeme fer z'grächt ém Òbre Lystal verantwòrtléch gsid. Gsémò noch hitt d‘cariò vòm réchter mét de chettene òn de halsréng. D'cariò bi dem pfoahérhus éscht en kopi vòn di, woa éscht énna én der chélchò. Langòsch zitt sinn z'Ischeme 3 séndega gsid: eine fer z'òbra dréttel (hitt gmeind vòn Goaby), eine fer d'òndra äbene „La Plaine“ òn eine fers béergland - de zwei teler òf der sittò: San Grato, Sen Kroasch Gumbu, òn Bùrrini oder Bourines. D'Walsera heindsché prezis doa éngstellt, woa éscht d'äbene dan grunn òn woa hein scho frankoprovenzalésché litté gwònt. Én chòrzò zitt òn oané z'chriegé heindsché d'Walsera iberoal éngstellt òn hein éra sproach, éra kultur òn éra traditionen zeichòt. Huffé dòrfiené mét frankoprovenzaléscha òn Walser noamna mét eriò eifachò òn hònderté joaré oalte hischer us holz òn stei, gfénnendsché siggés én der äbene siggés òf de stòtz. Dschi leckendsché wia e rammò òms Duarf, woa chammò di dem heiléga Jakob gwiechté chélchò gsé. D'chélchò éscht òngéfer vòm 5. joarhòndert. 1698 hät de chénschtler Francesco Biondi vòm Sesiatal òf der fassade vòn der chélchò z'Juengste Gericht gmoalòt. Dez gmoal éscht hit es gròss denkmal. Énna én der chélchò éscht én wéertvolle altar (ende vòm 17. Joarhòndert) us holz, woa hät goldene figure òn „Zierleisten“. Schén éscht ou de boge, woa zeigt d'chritzégòng, de spétzbogége éngang én de gròss glocktòre, z'romanésche toufstei òn d'lécké, aber interessanté usstellòng oalter mäschdénge. Nid vergässe tòrfmò de statue vòm heilég Jakob vòm 15. joarhòndert. De älteschtò teil vòn Ischéme, z'Letz Duarf, gfénntmò hénder de platz, woa sinn d'älteschtò òn tipéschtò gebie. Dschi verzellen vòm richtòm vòn duezòmoal òn hein es gròss portal, dòrch das mò én emmene gròsse hof chénnt. Dri béergteler mét huffe alpe, woalde òn matte arrifieren bés òf 3000 meter òn bés òf d'wéchtéga spétza wétte zòm bischpel Mont Néry, Nerretschhueare, Wéiss Wéibji, Becche di Vogel, Vlu òn Torché, Corno die Laghi, Siahuare òn òf d'pässe. Òf der lénka sittò vòm Lys ertoatsché de Tourssontal, Türrudschun Gumbu, woa livròt mét dem Lupopass, der én d'provénz Biella fiert. Òf der rechta sittò sinn di zwei fer s'Walserarchitektur bsònders wéchtége teler: San Grato, Sen Kroasch Gumbu, òn Bourrines, Burrunun Gumbu. Éra pässe, Dondeuil und Tschasten, treindé énz Ayastal. D'meje òn de tieré sénn tépesch fer z'héchere òn fer z'méttlere béergland. Äs wacksen huffe bloabé berre, hubétätscha òn vòn de meje sinn bsònders d'viòlettò òn d'nelke phant.
Gaby – Niel
Goaby éscht òf 1.047m. 1952 hätsché Goaby vòn Ischeme teilt òn éscht en eigenò gmeind kéemet. D'sproach éscht frankoprovenzalésch, de patuè vòm Ougschtalland, aber d'Walsera heindsché én d'òbròschté dòrfiene vòm Nieltal òn én Trentòschschtä (Pont Trenta) éngstellt, woa chammò hitt noch Walsernoamna òn Walserhischer gfénne. Ou ém òrt Goaby gsémò e spur vòm titscha wétte zòm bischpél z'Drissger hus vòm 1632, wellem schrietmò „Palatz“. Dèsche frankoprovenzalésche sproachénsel zwéschò Ischeme òn Gressoney hät de zwei Walseròrté teilt, òn dschi hein nie én réchtége kontakt ghät. Sotté heindsché ou di dialekte ganz anders entwécklet. D'pfoarei éscht sitter 1786 òn dem Heilégò engél Michael gwiecht. D'chélchò éscht vòm 1824. Én Serta, es dorfié ungefär 1.5km vòm zentròm, steit de Sanktuarium Vourry, es wéchtégs ort fer alle éwònera vòm Obre Lystal. Z'ganz gebie, woa heimò but én der éerschtò hälfte vòm 19. joarhòndert, hät en gòsse tschappòlò, z'heilég grab, Oratori òn Misteri òn e bsòndrége chritzwäg, wo fiert hénderna de béerg embruf òn zeichòt schéné bélder vòm Greschòneyer moaler Franz Curta sen. Weissmò, dass scho 1545 éscht doa gsid e tschappòlò, woa heimò òmbut wétte de schwizer Notre Dame Des Ermites. Spätòr heimò dem gebie d'form ghät wétte häts ietza.
Gressoney Greschòney
Gsémòs geografésch òn schtòrésch so éscht Greschòney de éngang zòm Monte Rosa vòn der italienéschò sittò. Z'lann teiltmò én Ònderteil (vòn Trentòschtäg béss zer chélchò òf de platz), Méttelteil (vòn der chélchò béss Léschelbalmò) òn Òberteil. Äs sinn zwei gmeinda, wo hein aber d'glichò etnie, herkònft, gschécht, litté, sproach, hischer, traditionen, wéerchéne òn interessen.
Gressoney-Saint-Jean (Ònderteil – Méttelteil)
De houptort gfénntsché òf 1.385 meter òn d'gmeind éscht 12 kilometer lang. D'stroass dòrchs Ònder- òn Méttelteil hät en ònderschid én der héche vòn schier 600 meter. Ém béergland rächts òn lénks vòm tal sinn mérére béerga, woa sin héchòr alz 3000 meter (Groabhopt 3.315). De tschappòlò én der Trinò òn d'hischer derbi sinn vòn emmene rektorat vòn 1748, woa hät eine vòn de éerschta schuele ém Ougschtalland but. Ém dorfié Lommattò gedéngeber San Kloas. De tschappòlò éscht dem heilégò Nikolaus gwiecht òn òf emmene puròhus gsémò dschis gmoal. Kòrz vòr Bieltschòcke, es dorfié woa gfénntsché- wétte seitn'éndsch dschin noame - òf emmene huffe steina, gfénntmò d'éerschtò seggovie (1950) vòm Lystal. Mét der seggiovie chénntmò òber de Tschalvrinò-alpe òn dòrch décke oarbòwoalda bés Wissòmattò (2.022m), wo hätmò e fantastésche ussicht. Dòrch d'matte béss vor de platz, woa d'chresche wackst, rénnen méerere bäche. Greschòney hät grä dschin noame vòn déschem chrut kriegt (Chreschen-eje= e mattò, wo wackst d'chresche)
Vòm dorfié Verdebiò chénntmò bés òf de Valdobbiapass embruf, von woa mò geit énz Sesiatal, Piemont oder d'Lombardei kanget èscht. Z'obròscht òf 2.480 m éscht e héttò, woa hät de Kanonikus Sottile bue gloat: z‘ „Ospizio Sottile“. Vor z'embruf z'goa gsémò es hus, woa hätmò én de letschtò joare gréscht, noa dass äs éscht verbrònnet. Z'hus éscht vòn 1587 òn éscht es moal es „Zollhaus“ gsid. Réchtòng Westen chanmò bés zòm Areso oder Ranzolapass arrifiere. Zéeme mét dem Valdobbiapass éscht de Ranzola oder Aresopass de verbéndòng zwéschò der Poäbene (Piemont òn Lombardei) òn dem méttlere teil vòm Ougschtalland gsid. Òf der stroass gfénntmò e miele (zer Miele) òn de Greschmattò, eis vòn d'éerschtò òn es moal ou vòn de wéchtégschtò dorfiené. Das gsémò an d'hischer, woa sinn gsid fer d'stire fer z'grächt, fer de schriber (z'Schribehus) òn eis éscht gsid de tore. Woa geit de wäg embruf, gsémò z'schloss, woa hät d'chénége Margherita von Savoyen, d'éerschtò chénége vòn Italien bue gloat. Én dez schén gebi chanmò jetza éngoa. Geitmò réchtòng òf de platz gsémò de Alpenfaunamuseum òn de d'Villa Margherita, wo hät d'chénége Margherita vor gwònt, wenn éschtdsché z'Greschòney chéemet. D'chélchò éscht vòn 1515 òn hät mérére chònschtdénge wétte es kruzifix vòm 13. joarhòndert òn e orgel, woa hät d'chénége gschengt. Vor der chélchò éscht e schéne Atrium mét mérére lécke tschappéle (d'gheimnisse) mét de gmoaléne vòn der kritzégòng. Geitmò dòrch d'äbene gägs nord, gsémò òf emmene tschòcke z'schén dorfié Gròssò Albezò. Én Obre Chaschtal gsémò d‘„Scuola mercantile Rial“, woa hät Caterina Rial em afang vòm 19. Joarhòndert gschengt. D'schuel éscht gsid e “Handelsschule“ òn doa sinn di z'schuel kanget, woa hein welle es moal de chremer machò. Z'dorfié Noversch mét dem schéna ròndastäg vòm joar 1540 òn Éckò mét der schéna tschappòlò òn emmene oalta brònne vom 1695 sinn allé zwei z'obròscht der gmeind vòm Ònderteil.
Gressoney-La-Trinité (Oberteil)
Z'dorf éscht òf 1.637 meter. D'gmeind heisst Oberteil, well gfénntsché zobròscht dem Greschòneytal. Én de Tache gébt's d'chélchò von 1671, z'gmeinhus òn d'hischer Thedy òn Rial, wo sin teil vom Walsermuseum.
Òf der andrò sittò von der Lysò sinn véll hotels òn ferienhischer. Dschi sinn es zeiché von de zitte, wo hein tischòt. Hitt hängt de läbtag vòn déschem béerdorf vom wénter- òn sòmmertourismus ab. Ém Eselbode gébt's sétter 1958 d'Brennhopt-seilbahn. Z'gebi vom Oberteil geit bés zòm gletscher òn hät e méreré lécké dorfiéné mét e huffe typésche walserhischer. Ém Selbsteg chammò noch z'oalt schuelhus von 1691 gsé. Déchtég interessante éscht ou de natirléche bròcke òber d'Lysò, woa gébt déschem dorf dschin noame.
Em oberen endé vom tal gfénntsché Staffal mét de verschidene seilbahne vom Monterosa Ski, woa verbénnen Greschòney mét dem Ayas- uns Sesiatal. Òber d'Bättfòrkò sinn duezòmoal schon d'érschtò walsera kanget, woa sinn vom Theodul- und Cime-Bianche-Pass kééemet,fer hie em fuess vom Monte Rosa z'läbe. Usster de béerga, wo sinn òf béde sitte vom tal, zéchen de schné òn spétza vom Monte Rosa, wo d'greschòneyera schrien eifach de Gletscher, d'meischtò béergstégera an. 1778 sinn sébe muetégé greschòneyera z'érscht moal bés òf z'Lysjoch kanget on ou d'béergspétza Vincent òn Zumstein trein de noame von den érschte greschòneyera, wo sinn doa embruf erlangt. Dschi sinn nid nòmma béergstégera gsid, wel véllé von éhne hein ou es wéssenschaftléches interesse ghät. Ém sòmmer fieren guet markierté fuesswägiéné ze héchen alpe, woa hein frienòr gròssé troppna véh de sòmmer verbrònget. Òf désche héche béerga gébt's typésché meje òn tieré. D'region bschétzt dòrch gsetzé d'meje òn d'wéldò tieré wie zòm bischpél réné, steinbocka òn gemsche.
D'ischemer tracht
D'wibertracht hät es schwoarz wollenens chleid. D'érmia sinn breité òn der obere teil vòm chleid hät e huffe schwoarzé oder wissé spétzle. Ou de lenge rock hät méhreré lécké foalde òn én òndere teil gsémò schwoarzé sammeténé bendiéné. Òber dem chleid treitmò en sidene fuder mét oder oané bròschtteil. D'laffe sinn mét enneme sidene schal btackté. Désche schal hät d'glichò foarb vòm fuder òn méhreré frandsche. D'sidò zeichòt bluemòmòschtré òn hät chreftégé òn glänzené foarba: schwoarz, violoetts, ròts, bloabs, griens, bruns. Òf der bròscht, en emmene schwoarze sammetene band mét goldene héersiéné, hängt es goldens chritz. Zò déschem elegante chleid trein d'wiber de typésche chappò (d'katuarba). Désché hubò éscht wissé, hät stéckereie òn en art chamm òs zwei oder dri reihe spétzle mét décke òn regelmässége foaltiéné. Hénder dem chamm gébt's en gfoarbté chrònò òs sidene blieme òn lécke berré. Em gnéck tuet e lécke struss blieme òn fròcht dri oder vier sidené dopplòté bendiéné festhä. Désché hängen embré bés ze laffe wie en fächer. En der bliemòchrònò éscht e wisse schleier angstackte. Mò ne brucht, fer d'laffe z'btecke. Friener hein d'hochzittréné désche schleier òs wissem gschtòckte tuech én der chélchò treit.
De foaner òn z'wappen vòn de Walsera ém Ougschtalland
Férsche hät z'Walser Kulturzentrum en eigene foaner òn es eigens wappen gmacht, woa gsétmò hit iberoal. D'foarba wiss òn ròts sinn fer z'Wallis. Z'héers mét zä lécke stéerne symbolisiert d'freindschaft zwéschò de Walsergmeinda, woa gfénnendsché ém Piemont òn ém Ougschtalland. Dròm de wappen éscht e chreis én de foarba vòm Ougschtalland: ròt òn schwoarz. Énna ém chreis éscht „Walsergemeinschaft Greschòney – Eischeme“ gschrébenz. Druf dem héers éscht es oartléchs chriz vòm runischen alfabet. Das zeiché gfénntmò ou én länder, woa sinn fascht witt òn äs éscht es zeiché fer de gott Odin, woa éscht gsid de bschétzer fer d'chremera. Di zwei palme ònders héers gsémò ou òf de glòcktore vòm Oberteil.
(töitschu)
Éischeme
Z'Duarf ischt hüeis 939 meischtera. Ischt z'toeifscht lann walser un z'iesta im Alta Valle del Lys. Héi d'meischtera sén gsinh les Vallaise das hen keebe vill privilèges un, unz fin XVIII siècle, hen botte d'réstu dar valludu. Höit z'tagsch mat mu noch gsian z'tribünal mit da chöttunu in d'Chilhu. Lannhuscht z'lann het kheen dröi hoptmanna, ein vür le Tiers supérieur, höit Uberlann, ein vür la Plaine, z'Duarf, un ein vür la Montagne, Sen Kroasch gumbu un d'Burrunun gumbu. Héi sén dschi kannhen phee d'walserlljöit antweegen im grunn sén gisnh déi das hen gschwétzt weltschu.
Lljütschil zar voart d'walser hen uberkiet z'gut, mit schwétzen ürriu réd un mit heen ürriu culture. Vill lljick kantunh, d'noami sén walser un weltschu, mit d'stoadla das déi lljöit hen chonnu machu mit holz un stein, sén as söiri phieri im grunn un z'beerg. Im Duarf ischt as gsia d'oaltu Chilhu van Sent Joapuk van le X siècle. Im 1698 Francesco Biondi het pinturut in d'vuadru séitu il Giudizio Universale, das ischt Monumento Nazionale. In d'chilhu ischt a holzenen oalter van la fin ‘600, drouf goldunun statwi, un poutre de la gloire drouf z'kruzéféi, an wélbi vür goan im oalten klockhous, XII-XII siécle, an taufstein romanica un un museo woa sén vill roatschigi dinnhi un auch Sent Joapuksch statwu, XV siècle.
Z'Letz Duarf vinnt dschi hinner d'piatzu: héi sén vill hübsch un oalt ketschi woa hen dschi pheebe d'réihu lljöit, d'gruassun türrini khoalten verous schie hovva.
Dröi gumbi mit beerga un alpi, woalda un jatza, goan ouf unz 3000 meischtera: da Nerrischthuare, z'Wéiss Wéib, Vogel Vlu un Torché, z'Siahuare, un d'vurki das loan passrun in anner vallidi. In di Türrudschun gumbu ischt il colle del Lupo, wider il bieleis, in Sen Kroasch gumbu un in d'Burrunun gumbu, woa sén d'oaltschtu stoadla, geit mu in Val d'Ayas mit passrun d'Vurku un il Tschasten. Blljümi un tschemmini sén déi das leeben ouf ter d'beerga un d'alpi, sén vill heiperi un schwamma un auch ssiklamini un wiltun dscholufroadi.
Uberlann – Njil
Z'Duarf ischt hüeis 1047 meischtera. Uberlann ischt achee Commune im 1952, darvür ischt gsinh mit Éischeme. D'uberlénnera schwétzen weltschu (patoué), wa d'walser sén gsinh dschi kannhen pheebe ouf in njil un in Trentusteg, doa d'noami van d'üerter un d'ketschi loan bsinnen das sén gsinh d'wasler. Auch in duarf ischt d'ketschu Dréisger (Palatz), van 1632. Uberlann, ab gsinh inter Éischeme un Greschunei, het teillt di zwei lénner, das antschteimu mit khüeren d'réddini. Z'Uberlann dan patrunh ischt Sen Michiel, d'perretschu existurut sit le 1786. D'chilhu das ischt nunh ischt gsinh gmachiti im 1824. Ievun arrivurun z'Uberlann, in Serta, ischt il santuario di Vourry, doa goan bettun vill lljöit van in d'valludu. Dschi hen gmachut im XIX siècle, ischt an gruass tschappulu, il Santo Sepolcro, d'oratwerini dei Misteri un la Via Crucis ouf ter da stutz hinner d'chilhu, la Via Crucis het pinturut Franz Curta senior. Aschuan im 1545 ischt doa gsinh an tschappulu, widergmachiti im 1717 mit muadal Notre Dame Des Ermites im Schweizerlann.
Greschonei
Dan inganh vam Monte Rosa, von d'séitu van Mingerlann. Z'Greschonei ischt dan “Ònderteil”, van im Trentusteg im Duarf, “Méttelteil”, van im Duarf in Léschelbalmo un té “Oberteil”, dan uabreschten teil. Sén zwei communes wa l'histoire, d'brouha, d'réd un vill endri dinnhi zeihun das ischt wi as einigs lann.
Gressoney-Saint-Jean (Onderteil-Méttelteil)
Z'Duarf ischt hüeis 1385 meischtera. In diz lann ankeen d'stroass sén griet das passrun di 3000 meischtera hüeji (Groab Hopt, 3315 m). Zar Trinò di tschappulu un d'ketschi doa béi sén van una Rettoria vam 1748, héi ischt gsinh ein dar oaltschtu schul im Augschtalann. In Lommattò ischt di tschappulu van San Nicola un as dessinh von an ketschu. Ievun arrivurun in Bieltschòcke, da noame seet das ischt uber an houfe tschucki, gsit mu d'iest seggiovia gmachiti in d'valludu im 1950. La seggiovia passrut in d'alpi un in d'woalda oarbi in Tschalvrinò un ouf in Wissòmattò (2022 m). Ievun z'duarf sén schie matti wol gnassiriti woa wackst da chrösche, van héi méchti cheen da noame van Greschonei=Chreschen-eje. Van in Verdebiò, wider orient, amoddurut da weg das geit in d'vurku Valdobbia, lannhuscht d'lljöit sén passrut van doa um goan in Valsesia, in Piémont un Lombardia. Z'uabruscht ischt l'ospizio Sottile (2480 m), sua het kheisse dar Tschannenu das het nen toan z'machun. Krat ievun da stutz ischt an ketschu (1587), widergmachiti noa das ischt gsinh z'vöir, heisst “Zollhaus”, doa ischt gsinh una dogana. Da weg das geit wider occident treit in d'vurku Aresò ol Ranzola, van doa, wier ischt arrivurut van Valdobbia, ischt kannhe wider d'mittel valludu. Krat passrut d'Lljéisu mat mu noch gsian a mülli (zer Miele) un té Greschmattò, ein dar oaltschtu un important kantunha, doa sén gsinh amministrazione, riscossione, giustizia, scrivano (z'Schribehus) un d'vanhschi. Wider dan groat ischt il Castello das het toan z'machun d'iest reinu van im Mingerlann, Margherita di Savoia, mat mu goan lugun inna. Wider z'Duarf sén l'Alpenfaunamuseum un Villa Margherita, doa ischt d'Gmein, a voart doa het dschi pheebe d'reinu Margherita di Savoia. In d'Chilhu (1515) sén roatschigi dinnhi, as krüzéféi van ‘200, d'schienu uargini das d'reinu Margherita het gmachut kado dar chilhu. Ousna, allz um un um, sén a schupputu tschappili “d'Gheimnisse”, drouf ischt pintiriti la Via Crucis. Ouf im groat, z'uabruscht an krüp, ischt as verous schienz kantunh, Grossò Albezò. Im Obre Chaschtal la Scuola Mercantile Rial, gmachiti im 1800 mit am légat, doa hen astüddiurut d'junnhu um machun d'chriemera. Im Noversch ischt a schiene steg (1540) un im Eckò a schien tschappulu un an oalten puz van 1695, van doa ouf ischt dan Oberteil.
Gressoney-La-Trinité (Oberteil)
Z'Duarf ischt hüeis 1637 meischtera. Im Oberteil lljéivrut d'valludu. D'piatzu, das heisst Tache, ischt pruamiti i van d'Chilhu (1671), dan oalte vréituf doa béi, d'Gmein, d'ketschu Thedy un d'ketschu Rial, doa ischt il Museo Walser. Ennut d'Lljéisu sén ketschi un wurtscheser das dinun vür d'hierulljöit das cheen en vacance. In Edelboden ischt d'iest seggiovia gmachiti im 1958 das geit in Punta Jolanda-Brennhopt. La Trinité geit un zam glétscher, sén vill kantunh mit ketschi walser. Im Selbsteg ischt an ketschu (1691) woa hentsch gmachut schul vür villje dröi siècle; ischt auch a schiene steg naturel das git da noame dam kantunh. Staffal ischt z'uabraschta kantunh, doa sén gli impianti di risalita vam comprensorio Monterosa-ski (Gressoney, val d'Ayas, Alagna Valsesia). Van la Betta forca (Bättfòrkò) sén gcheen dangher d'iestu walserlljöit noa heen treversurut d'vurku San Teodulo un Cime Bianche. As gsia sén d'wéissu jatza un d'spitza van Monte Rosa, d'walser hen mu gleit noame de Gletscher. Im 1778 sibben greschoneiera sén arrivurut z'vuadruscht am Lysjoch, un anner greschoneiera, um goan astüddiurun, hen gstreebe unz an d'spitza Vincent un Zumstein. Wénn mu geit spazirun ouf ter d'griet ampieemu lljick beerga un alpi woa d'lljöit hen gweerhut. D'blljümi das wacksen in d'woalda un in d'matti sén protetti van leggi regionali, sua wi d'wiltun tschemmini, caprioli, steinbockha un gémtschi.
Z'Greschoneikleid
D'greschoneierini hen triage as ruats kotti um goan weerhun z'gut, höit z'tagsch ischt gcheen a verousege schian ruat kottu das mu leit a in d'gruassu virtaga. Lannhuscht d'kottu ischt gsinh schwoarzi, bloawi ol violet, uber z'hémd ischt gsinh as schwoarz dschackilti un drouf an gwoarwete séidene mutschur. D'lénnhun kottu, van hinnarna, het phieri pletta, d'ghére, un vom korpet, oan örmia, sén goldeni galloni. Z'wéiss hémd het dra chroahi gmachiti zar hann un uber de férblätz sén broddiriti blljümi mit golden voadma. Da séidene schwoarze fouder ischt broddiriti. Drouf ischt as churz dschackilti, velöi, z'wòlhemd, un, in dar létschti, a schwoarze mantal gvütriti in ruatem. Verous roatschigi un hübschi ischt d'goldenò chappò, a chappu mit as kuronni alli broddiriti dra latza un chroahi. Déja d'eji gibben dan töchtere wi un gioiello. Wénn sén d'süpelteri un d'fümmili trounen d'kottu ischt violet un d'chappu ischt geeldeni. D'reinu Margherita het génh gleit a disch kottu wénn dsch'ischt gsinh z'Greschonei. D'manna lécken a as wéiss hémd, as ruaqts korpet, an dschacku un churz schwoarz pantlanha. D'wéissu huasi sén wullen ol toahe un d'schwoarzu houbu het drouf a wéiss veedru.
Z'Éischemkleid
Z'virtagkleid ischt gmachuts mit schwoarz tuch, z'korpet ischt za lénnhen örmie un het d'leesiti, d'héntühjini un da halds hen schia chroahi. D'kottu ischt grumpfti van hinnarna un het dröi bandi
schwoarz velöi z'undruscht. Vom kleid leit mu a séidene fouder mit dam vürbletz un dan gspreitne
mutschur; dan gürtil ischt a velöien bandu. Da mutschur ischt séidini, karriti un vür ne lécken a tut mu ne voalden antwerrischt; d'voarwini das mu gsit z'meischta sén schwoarz, violet, ruats, sselesten, grünz un marronh. Um da halds goldini chröiz un heers varleiti mit am velöiene latzji.
Vom hopt leit mu d'katuarba: wéiss chroahi um z'gsicht, van hinnarna wéiss broddurutu mussulu; as kuronni gmachuts mit fröiti un blljümi tuch un broddiriti bénner. Uber d'katuarba leit mu da mussulunu mutschur. Z'kleid ischt passrut van dar eju zar töchter un hendschis broucht vür broutkleid.
Bandiera un zejen
Di Walserkulturzentrum het toan z'machun una bandiera un as zejen um brouhen in d'gruassu virtaga. D'voarwini, ruat un wéiss, sén déi van le Valais. Imitsch ischt as gruass heers dri zie steerni das zeihun d'vröin das ischt inter d'walserlénner im Mingerlann, Piémont un Augschtalann. Im zejen, ruat un schwoarz, ischt gschribbenz Walsergemeinschaft, Greschòney-Eischeme. Uber z'heers ischt as chröiz das chint van l'alfabeto runico. Drunner zwei blétter di palma das sén vom klockhous im La-Trinité.